چاقی چقدر ژنتیک‌ است؟

چاقی تقصیر ژنتیک شماست؟

توصیه هایی که اطراف محدود کردن مصرف قند و شیرینی و مصرف زیاد سبزی ها و میوه ها می شود، ظاهرا خیلی بازخورد مثبتی ندارد چون تعداد افرادی که دچار اضافه وزن یا چاقی می شوند، روند افزایشی خود را حفظ کرده است.
اما آیا می توانیم تقصی چاقی را تنها به گردن سبک زندگی بیندازیم؟ آیا علت فراگیر شدن چاقی واقعا پُرخوری و عدم تحرک است یا اینکه عامل ژنتیکی مهمی نیز این میان نقش دارد؟

عبارات مهم : فعالیت بدنی – اضافه وزن

ژنتیک یا سبک زندگی؟

حتما کسانی را دیده اید که می گویند تغذیه ی درستی دارند، حواس ارزش به خورد و خوراک ارزش هست، مرتبا ورزش می کنند و به تمام توصیه ها پایبند هستند ولی هنوز نتوانسته اند به وزن ایده آل و سالمی برسند. آیا این ژنتیک است که تلاش های ارزش را بی اثر می کند؟
بدون شک ژنتیک عاملی است در چاق بودن یا نبودن یک نفر. اگر در شجره نامه ی خانوادگی تان، به دنبال افراد چاق بگردید، احتمالا می بینید تعدادی هستند که مشکلاتی با کنترل وزن ارزش دارند یا داشته اند. دانشمندان هنوز تلاش دارند ژن های خاصی و جهش های ژنتیکی مشخصی را شناسایی کنند که منجر به چاقی می شوند.

چاقی چقدر ژنتیک‌ است؟

بر اساس آنچه تاکنون می دانیم، عوامل ژنتیکی وجود دارند که روی اشتها و متابولیسم یک فرد اثر می گذارند و او را مستعد چاقی می کنند. خوشبختانه این عوامل ژنتیکی، فرد را محکوم به زیاد کردن وزن نمی کنند ولی آستانه ی به دست آوردن اضافه وزنش را پایین می آورند. کسی که ژنتیک بدی دارد، در محیطی مناسب و با انگیزه ای درست می تواند وزن سالمی را حفظ کند، به عبارتی دیگر ژنتیک، آینده ساز قطعی شما نیست!
از طرفی دیگر، اگر کاری کنید که فرد مستعد به چاقی از لحاظ ژنتیکی، دسترسی راحت به فست فود داشته باشد و وقت ها و امکانات بسیار محدودی جهت ورزش و تحرک، حتما به آسانی می تواند وزن قابل توجهی اضافه کند. عوامل محیطی، بدون توجه به ژنتیک، تاثیر بزرگی بر وزن بدن دارند. به نظر می رسد حفظ وزن ایده آل و سالم جهت بعضی از افراد، نسبت به بقیه، زیاد شبیه یک مبارزه ی طاقت فرساست؛ دلایلش هم چند عامل است.

ژنتیک چاقی

هر چند هنوز دانشمندان تلاش دارند تمام ژن های مربوط به اشتها، متابولیسم و چاقی را شناسایی کنند، ولی چیزی که تاکنون مشخص شده است این است که مسئول ترین جهش ژنتیکی مرتبط با چاقی، جهش در ژنی است به نام ژن ob (obesity به معنی چاقی) که لپتین را کُد گزاری می کند. همانطور که می دانید لپتین یکی از هورمون هایی است که اشتها را کنترل می کند. این هورمون تنظیم کننده ی اشتها، روی سرعت متابولیسم در حالت استراحت نیز تاثیر دارد.

مغز و لپتین، ارتباط بسیار نزدیکی با هم دارند که علت خوبی هم دارد! مغز شما می خواهد بداند در هر زمان، شما چقدر ذخیره ی چربی در بدن دارید تا به شما یاری کند دچار گرسنگی نشوید. اگر شما انباشت چربی زیادی داشته باشید، سلول های چربی، لپتین در خون ترشح می کنند و این لپتین به مغزتان می گوید که شما خوب تغذیه شده است اید و می توانید خوردن را متوقف کنید. مغز شما در تصویر العمل به این پیام، از اشتهای تان کم کرده و همزمان، صرف انرژی در حالت استراحت را زیاد می کند؛ سوخت کافی در دسترس هست، بعد خیلی خوب می توانید کالری بسوزانید.

حالا این اتفاقات چه ربطی به استعداد ژنتیکی چاقی دارند؟ به طور طبیعی سلول های چربی، تحت فرمان ژن ob، لپتین تولید می کنند. هر وقت ژن ob دستور بدهد، لپتین وارد جریان خون شده است و به سمت هیپوتالاموس مغز می رود، جایی که تولید مواد شیمیایی ِ کاهنده ی اشتها ترشح می شوند. بعد می توانید تصور کنید اگر نتوانید لپتین تولید کنید یا لپتینی که تولید می کنید کافی نباشد، اشتهای شما همینطور باقی مانده و پُرخوری خواهید کرد.

تردیدی وجود ندارد که چاقی در حال زیاد کردن است و کارشناسان سلامت تلاش دارند جلوی این زیاد کردن را بگیرند که تاکنون چندان موثر نبوده است

در آزمایشات انجام شده، موش هایی که جهش هایی در ژن ob داشتند و فعالیت این ژن ها کاملا مختل شده است بود، با ولع زیادی می خوردند و به نحوه بیمار گونه ای چاق شده است بودند. انسان ها هم مانند موش ها، جهش هایی در ژن ob دارند که توانایی ارزش را جهت تولید لپتین کم کردن داده و همچنین جهش هایی نیز وجود دارد که گیرنده های لپتین در مغز را عوض کردن می دهد. در نتیجه گیرنده ی لپتین، نسبت به لپتین، فورا جواب ندارده و اشتهای فرد به آسانی کم نمی شود. همچین هنگامی که لپتین کم است یا گیرنده ی آن به خوبی کار نمی کند، سرعت متابولیسم در حالت استراحت یا متابولیسم پایه، افت می کند.

بنابراین از نظر زیاد کردن وزن، این بدشانسی بسیار بزرگی است!

به تازگی دانشمندان کشف کرده اند که افراد چاق، زیاد دچار مقاومت لپتینی هستند تا کمبود لپتین! این افراد، به علت داشتن بافت های زیاد چربی، آنقدر سطح لپتین جاری در خون ارزش زیاد است که گیرنده های لپتین، از حساسیت ارزش کم شده است و نسبت به سیگنال های لپتین، آنطور که باید جواب نمی دهند. این حالتی است که منجر به پر خوری و زیاد کردن وزن می شود.

ژن FTO

ژن دیگری که در چاقی نقش دارد و دانشمندان آن را شناسایی کرده اند، جهش یا انحرافی در یک ژن به نام ژن FTO هست. این جهش ژنتیکی، به نحوه شگفت انگیزی در میان ۴۰ درصد از اروپایی ها متداول هست. داشتن این جهش ژنتیکی، لزوما محکوم تان نمی کند که چاق شوید یا اضافه وزن داشته باشید، ولی این احتمال را تا ۷۰ درصد بالا می برد! طبق مطالعات انجام شده، آنهایی که این جهش ژنتیکی را دارند، گرلین یا هورمون اشتهای بیشتری تولید می کنند.
افرادی که این جهش ژنتیکی را در ژن FTO خود دارند، مدت خیلی کوتاهی بعد از خوردن غذا، احساس گرسنگی کرده و ترجیح می دهند غذاهای پُر کالری تر مصرف کنند. این افراد، نسبت به سایرین در وضع نابرابری قرار دارند چون اشتهای ارزش به علت فعالیت زیاد گرلین، سیری ناپذیر است!

مبارزه با چاقی

موارد گفته شده، تنها دو عامل ژنتیکی دخیل در چاقی بودند و عوامل بسیار زیاد دیگری وجود دارد که روی اشتها و کالری سوزی شما تاثیر می گذارد. حالا یک خبر خوب؛ محققان عقیده دارند تنها ۲۵ درصد از وزن بدن یک فرد، به وسیله ژنتیک او تعیین می شود، یعنی سایر عوامل مانند تغذیه و فعالیت بدنی، نقش به مراتب پُررنگ تری در وزن شما دارند. مطالعه ای نیز نشان داده آنهایی که جهش ژنتیکی در ژن FTO دارند و در معرض چاقی هستند می توانند با روزانه حداقل یک ساعت ورزش کردن، از چاق شدن ارزش جلوگیری کنند. یک ساعت در روز جهت کم کردن احتمال چاقی و بیماری؟ معامله ی خوبی نیست؟

گردآوری: گروه سلامتی سیمرغ
seemorgh.com/health
منبع: bartarinha.ir

واژه های کلیدی: فعالیت بدنی | اضافه وزن | دانشمندان | افراد چاق | شناسایی | کالری | ژنتیک | تغذیه | فعالیت