دکتر امیر شعبانی، عضو انجمن روانپزشکان ایران:
امروز در جهان، اختلال افسردگی در میان مرسوم ترین و آسیب زاترین اختلالات و امراض جای دارد. شعار امسال شرکت جهانی بهداشت در سال جاری “بیایید راجع به افسردگی صحبت کنیم” در نظر گرفته شده است هست. پژوهش معتبری که به تازگی انجام شده است نشان می دهد میزان اختلال افسردگی در کشور عزیزمان ایران بالاست و از بسیاری از کشورهای دیگر نیز فزونی یافته هست. همچنین می دانیم که افسردگی زمینه ساز بروز بسیاری از بیماری های جسمانی است و زیاد آنها بدون کنترل افسردگی، به بهبودی کامل نمی رسند.

اگر می خواهید زیاد بدانید : نشانه های افسردگی کدامند؟ چگونه می توان متوجه این علائم شد؟

آیا درمان افسردگی با داروهای گیاهی امکان پذیر است؟

اگر می خواهید زیاد بدانید : افسردگی شدید چیست؟

از سوی دیگر وجود افسردگی در یک یا چند تن از اعضای هر خانواده، سلامت روان سایر افراد خانواده را نیز ترساندن می کند و در مجموع به افت کارایی و کیفیت زندگی کل خانواده و از دست رفتن احساس خوشبختی منتهی می شود؛ به همین علت پیشگیری از بروز افسردگی از یک سو و مدیریت و درمان مناسب آن از سویی دیگراهمیت زیادی در مسیر دستیابی به شاخص های سلامت فرد، خانواده و اجتماع دارد. درمان مناسب افسردگی باید سه شاخصه مهم داشته باشد. غفلت از هریک از آنها ممکن است تبعات حاصل، درازمدت یا گاهی جبران ناپذیر داشته باشد؛ چون افسردگی در صورت مزمن شدن، شدیدتر شدن و یا عودکردن تغییرات مغزی و محیطی بیشتری به دنبال دارد و درمان آن به تدریج دشوارتر و تبعات آن غیرقابل بازگشت تر می شود.

درمان افسردگی باید چه شاخصه هایی داشته باشد؟

درمان مناسب افسردگی باید سه شاخصه مهم داشته باشد:

ویژگی اول درمان های مناسب افسردگی

ویژگی اول روش مناسب جهت درمان افسردگی تشخیص و شروع به موقع است و در پژوهش ها نشان داده شده است است که تأخیر در شروع درمان افسردگی به عود زیاد آن منجر می شود و هر عود افسردگی نیز به نوبه خود با احتمال بالاتر عود بعدی و عواقب ناگوارتر همراه می شود.

علاوه بر آن گاهی افسردگی در حدی است که تأخیر در درمان، در همان وقت می تواند تبعاتی جدی مانند از دست دادن شغل، ازهم پاشیدگی خانواده یا حتی خودکشی داشته باشد.

افسردگی یک مسئله مرسوم است که هر چه سریعتر باید درمان شود. ولی آیا مصرف داروهای گیاهی جهت درمان افسردگی کافی هستند؟

ویژگی دوم درمان های مناسب افسردگی

ویژگی دوم این درمان ها تشخیص درست نوع افسردگی هست. شاید بعضی ندانند که افسردگی انواع و اقسامی دارد و برحسب نوع، شدت و خصوصیاتی دیگر، روش درمانی مؤثر گزینش می شود. این شیوه که خود فرد افسرده یا خانواده او بر پایه باورهای پیشین، تمایلات شخصی یا القائات دیگران روشی را ترجیح دهند و روشی دیگر را کنار بگذارند، به معنی دور زدن مرحله مهم تشخیص نوع بیماری است و چنین رویکردی در هر حوزه دیگر پزشکی نیز غیرقابل تأیید هست.

به عنوان مثال، ممکن است یک فرد ورزش کردن را جهت درمان افسردگی خود کافی بداند، فردی دیگر سفر کردن را، یا مصرف دارو، روان درمانی، مشاوره، هیپنوز یا هیپنوتیزم، طب سنتی، یا طب سوزنی را روش مناسب بداند.

اگر می خواهید زیاد بدانید : طب سوزنی چیست و چگونه امراض را درمان می کند

به کارگیری هر روش درمانی باید بر یک تشخیص درست استوار باشد. افسردگی ناشی از پرسشها متفاوتی است:

– افسردگی ناشی از یک بیماری داخلی، هورمونی یا مغزی مشخص یا آشنا نشده
– افسردگی ناشی از مصرف یا قطع یک ماده
– افسردگی ناشی از یک علت محیطی
– افسردگی دوقطبی
–افسردگی فصلی
–افسردگی همراه با سوگ
و موارد دیگر هرکدام پروتکل درمانی خاصی دارد.

اگر می خواهید زیاد بدانید : اختلال دو قطبی: گاهی خنده، گاهی گریه

اگر می خواهید زیاد بدانید : افسردگی فصلی چیست؟ علت، علائم و درمان افسردگی فصلی

آیا درمان افسردگی با داروهای گیاهی امکان پذیر است؟

ویژگی سوم درمان های مناسب افسردگی

ویژگی سوم روش های درمان افسردگی انتخاب روش مؤثر درمان هست، روش درمان بر اساس نوع افسردگی و شرایط خاص هر فرد تعیین می شود و راهنماهای بالینی معتبری در دنیا جهت مشخص کردن جایگاه علمی و اولویت هر روش در میان سایر روش ها تدوین شده است و مورد استفاده هست. عدم بهره گیری از نتیجه های مطالعات معتبر و نتیجه های مورد اجماع جهانی، و به کارگیری روش هایی که به شیوه ای علمی آزموده نشده اند به شکل بالقوه همان عواقب درمان دیرهنگام و تشخیص نادرست را به دنبال دارند.

جایگزینی داروی گیاهی در درمان افسردگی؛ مردود یا قبول؟

فرد ممکن است با این تصور که با ورزش کردن، اصلاح تغذیه یا استفاده از داروهای گیاهی و… را در پیش گرفته و به این شکل از مصرف داروهای ضدافسردگی جلوگیری کرده است، او در واقع با این شیوه شروع درمان مؤثر را به تأخیر انداخته و احتمال بروز تبعات بعدی را زیاد کردن داده هست.

هرچند ورزش کردن امری بسیار پسندیده و اصلاح تغذیه نیز در مواردی مهم هست، ولی کنار گذاشتن روش مهم و خط اول درمان افسردگی با انجام موارد فوق توجیه نمی شود. همچنین این توجیه که مصرف یک داروی گیاهی به علت کم عارضه بودن جایگزین مصرف داروی مهم شود، به کل مردود است.

پیش از آن که یک داروی کم عارضه تر جایگزین دارویی با احتمال عوارض جانبی زیاد شود، مؤثر بودن روش و حتی مؤثرتر بودن آن نسبت به سایر گزینه ها دارای اهمیت اساسی هست. این که یک داروی گیاهی یا روش سنتی بخواهد به عنوان خط اول درمان اختلال افسردگی به کار رود باید در راهنماهای بالینی در جایگاهی بالاتر از سایر روش ها قرار گرفته باشدکه البته هیچ کدام از این داروها تا کنون در این جایگاه قرار نگرفتند. هرچند اقلام انگشت شماری از آنها در راهنمای مذکور تعیین جایگاه شده است اند، ولی این موقعیت اصلاً در اندازه ای نیست که به شکلی که اکنون در رسانه های عمومی تبلیغ می شود بتواند آنها را فراتر از درمان های مؤثر موجود مانند داروها و روان درمانی ها قرار دهد.

باید به این توصیه هم توجه شود که داروهای گیاهی معدود مورد اشاره در راهنمای بالینی، اغلب با توصیه های مرسوم در رسانه ها متفاوت اند و اکثریت قاطع داروهای گیاهی مرسوم و تبلیغ شده است جایی در راهنماهای علمی مورد اجماع ندارند. داروهای گیاهی انواع زیادی دارند که بر پایه دانش امروز، تنها تعداد انگشت شماری از آنها ممکن است جهت موارد «غیرجدی» افسردگی قابل تجویز باشند.

به گفته این عضو انجمن روانپزشکان در میان روش های علمی درمان اختلالات افسردگی که در خط اول درمان موارد میانگین تا شدید قرار گرفته اند، کماکان داروها بااهمیت ترین هستند و بیشترین شواهد به نفع اثربخشی یا به عبارت دقیق تر هزینه-اثربخشی آنهاست. با این حال، روان‎ درمانی به خاص از انواع شناختی-رفتاری و بین فردی دارای شواهد کافی جهت به کارگیری در موارد افسردگی خفیف تا میانگین است و هنگامی که در کنار درمان دارویی استفاده شود کارایی بیشتری از اثر مستقل هریک از درمان های دارویی و روان درمانی به دست خواهد آمد.

تجویز نورو فیدبک Neurofeedback قابل تایید نیست

می توان روان درمانی را در کنار درمان دارویی در موارد افسردگی شدید به کار برد، روان درمانی به عنوان درمان نگهدارنده اختلال افسردگی جهت جلوگیری از بازگشت افسردگی نیز در کنار درمان دارویی یا به تنهایی مؤثر است. با این حال در زیاد موارد اختلالات افسردگی میانگین تا شدید، با توجه به احتمال زیاد عود و تبدیل آن به شکل مقاوم به درمان، مصرف دارو مهم است.

ابزارهایی هم جهت درمان افسردگی در موارد مقاوم به درمان در دسترس است که بیشترین شواهد موجود جهت اثربخشی آنها به درمان با تشنج درمانی الکتریکی* یا ECT تعلق دارد و بعد از آن rTMS یا همان جنبش مغناطیسی* از طریق جمجمه نیز به عنوان ابزاری با موارد تجویز محدودتر موجود هست. ابزاری به نام نوروفیدبک (شیوه درمانی بر مبنای عوض کردن در امواج مغز است) نیز ممکن است جهت درمان افسردگی تبلیغ شود، ولی واقعیت آن است که تا کنون اثربخشی آن در این زمینه ثابت نشده و تجویز آن قابل تأیید نیست. در این مسیر، پرهیز از راهکارهایی که فاقد مبنایی علمی است و صرفاً بر اساس شاخص هایی چون باورهای مرسوم عمومی یا نظر افراد صاحب نام شکل گرفته و هنوز به شیوه ای قابل اعتنا به محک آزمون سپرده نشده، مورد نیاز است.

افسردگی یک مسئله مرسوم است که هر چه سریعتر باید درمان شود. ولی آیا مصرف داروهای گیاهی جهت درمان افسردگی کافی هستند؟

*تشنج درمانی الکتریکی یا درمان با ضربهٔ الکتریکی تشنج آور Electroconvulsive therapy یا ECT: درمان اختلالات روانی با استفاده از عبور جریان برق از مغز می باشد.

* جنبش مغناطیسی مغز یا بطور دقیق تر جنبش مغناطیسی مغز از راه جمجمه (Transcranial magnetic stimulation) یا TMS: به یک روش جنبش مغناطیسی عصبی گفته می شود که بر روی نواحی کوچک و محدودی از مغز اعمال می شود. در این روش، یک مولد میدان مغناطیسی یا سیم پیچ را در نزدیکی سر بیمار قرار می دهند. این سیم پیچ، از طریقِ القای الکترومغناطیسی، یک جریان الکتریکی خفیف در ناحیهٔ زیرین خود در مغز ایجاد می کند. سیم پیچ مذکور در عین حال به یک دستگاه ضربان ساز یا محرک متصل است که جریان برق را به آن هدایت می کند. این روش آسیب های وارد شده است به مغز را بررسی و اندازه گیری می کند. rTMS یعنی جنبش مغناطیسی مکرر یا Repetitive Transcranial magnetic stimulation

اگر می خواهید زیاد بدانید : نوروفیدبک و اثر بخشی استفاده از آن در کودکان بیش فعال

تهیه و ترجمه: گروه سلامت سیمرغ
seemorgh.com/health
منبع: isna.ir