عامل بحران ریزگردها در کشور عزیزمان ایران و بیابان زایی در عراق , پروژه گاپ GAP ترکیه

تاثیر سدسازی های ترکیه بر خشکسالی و بروز ریزگردها در منطقه

در دنیای امروز همواره راجع به حمایت از محیط زیست صحبت می شود و در تمام متن ها، مقالات، یادداشتها و … هر لحظه تاکید داریم که پرسشها مربوط به حیات بشر در گرو محیط زیستی است که منابع آب و پرسشها مربوط به آن از اهمیت بالایی برخوردار هستند.

عبارات مهم : مشکلات زیست محیطی – کشورهای دیگر
متاسفانه به علت تغییرات آب وهوایی، کمبود بارش، کاهش آبهای سطحی و … دچار خشکسالی و کمبود آب شیرین هستیم، ولی بدون توجه به این پرسشها بعضی از کشورها فقط به دنبال منافع خود هستند، و تلاش می کنند جهت تامین نیازهای خود، حتی به ضرر کشورهای دیگر، از منابع طبیعی استفاده کنند.

امروزه یکی از مسائلی که در چند سال اخیر در همسایه غرب کشورمان(ترکیه) روی داده است طرح عظیم پروژه گاپ GAP و یا Guneydogu Anadolu Projesi است که اثرات زیان بار زیست محیطی چشمگیری برجای گذاشته هست. گاپ پروژه عظیمی مشتمل بر ۲۲ سد و ۱۹ نیروگاه آبی هست، که بر روی دجله و فرات در منطقه شرقی ترکیه واقع شده است هست، که این خود، موضوع بهره برداری آب های دجله و فرات را به بزرگترین چالش *ژئوپلیتیکی منطقه تبدیل نموده است.

سدسازی های ترکیه بر رویدجله و **هورالعظیم نه فقط جهت کشور عراق حتی جهت مردم ایران به خاص در استانهای غرب و جنوب کشورمان موجب بروز ریزگردهایی است که برخاسته از تالابهای خشک شده است در جنوب عراق است، و همه اینها اثرات مخرب سدسازی ها در ترکیه است. اگرچه این پروژه مورد انتقاد و مخالفت دوستداران محیط زیست قرار گرفته است ولی ترکیه این مساله را نمی پذیرد و ادعا می کند که تبعات زیست محیطی این پروژه را بر روی کشورهای اطراف در نظر گرفته ، و نیز مدعی هستند که هر گاه یک یا چند کشور پایین دست با خشکسالی روبرو شوند می توانیم آب مورد نیازشان را تامین کنیم. این در حالی است که کارشناسان کشور عزیزمان ایران و عراق دیدگاهها و نظرات دیگری در این زمینه دارند.

البته دولت ترکیه ادعا دارد که در چارچوب این طرح، نه تنها برق و آب جهت توسعه کشاورزی تأمین شده است و سیلاب ها کنترل خواهند شد، بلکه امکانات بسیاری مانند جاده، راه آهن، فرودگاه، جاذبه گردشگری، کارخانه، بیمارستان، مدرسه و امکانات نوین جهت مردم این کشور فراهم می شود و از مهاجرت مردم نیز جلوگیری خواهد شد. البته ممکن است که تمام این امکانات جهت خود مردم ترکیه باشد ولی جهت کشور عزیزمان ایران و عراق پرسشها متعددی به وجود آورده است.

به عنوان مثال سد آتاترک از جمله سدهای گاپ و بزرگترین سد و نیروگاه برق آبی در ترکیه است که اصلی ترین عامل خشک شدن زمین های عراق را تشکیل می دهد. به عبارتی آب رودخانه های دجله و فرات به واسطه سد سازی های ترکیه کم شده و دشت بین النهرین رطوبت خود را از دست داده و به منبعی جهت تولید گرد و غبار تبدیل شده است است. دولت ترکیه با افتتاح سد بزرگ آتاترک بر رود فرات عملا شروع شکل گیری ریزگردها در غرب کشور عزیزمان ایران و شدت یافتن بیابان زایی در عراق را باعث شده است است. با تکمیل نهایی طرح گاپ، ترکیه حدود ۴۵ درصد آب رودخانه های دجله و فرات را کنترل خواهد کرد و در یکی دو دهه آینده باعث کم کردن آب ورودی به عراق تا میزان ۸۰ درصد می شود. همچنین نتیجه استفاده گسترده از آنها، آلودگی آب های زیرزمینی و از طرفی دیگر آبیاری بی رویه، باعث رسوب نمک در خاک شده است و در دراز مدت آن را شور می کند.

در مورد سد ایلیسو نیز که یکی از بزرگترین سدهای طرح گاپ (GAP)بر روی رود دجله در کشور ترکیه است مشکلات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی بیشماری را جهت کشورهای منطقه چه به صورت مستقیم و چه غیر مستقیم بوجود آورده است. هر چند هنوز این طرح به طور کامل اجرا نشده تاثیرات زیست محیطی آن شروع شده است و باعث به وجود آمدن گرد و غبار بی سابقه در منطقه و کشور عزیزمان ایران شده است است. در عراق و سوریه نیز باعث نابودی کشاورزیو دامداری و همینطور کم آب شدن اروند رود و ورود آب شور دریا به آن و نهرهای متصل به اروند می شود که در نتیجه نخلستان و دامپروری منطقه را نابود می کند.

از این رو می بینیم سدسازی ترکیه بحران های اقتصادی و زیست محیطی زیادی را به وجود آورده، و این مساله باعث کمبود آب در منطقه شده است هست. با توجه به آینده نگری های انجام شده است تا سال ۲۰۴۵ تقاضای آب در خاورمیانه به مقدار ۶۰ درصد زیاد کردن پیدا خواهد کرد. این مقدار چشمگیر، نشان دهنده این است که بحران آب در آینده قطعی است و مدیریت صحیح منابع آب مهم ترین وظیفه کشورها و دولت هاست.

حال با توجه به بروز ریزگردهایی که به کشورمان وارد می شود و نیز خشکسالی در عراق باید به این مساله توجه داشته باشیم که جهت حل بسیاری از این پرسشها دیپلماسی و همکاری ها است که بحران را از منطقه دور می کند، در غیر این صورت اثرات یک عنوان فقط در حوزه داخلی یک کشور باقی نمی ماند بلکه منطقه ای و فرامنطقه ای نیز می شود. در کل کشورها باید بر سر حوضه های آبریز و رودخانه های یکسان به توافق برسند و تنها در جهت تامین منافع خود نباشند در غیر این صورت با چالشهای بسیاری مواجه خواهند شد.

منابع

استراتژی آبی ترکیه علیه کشور عزیزمان ایران ، ۱۳۹۶، شبکه العالم

با دیپلماسی باید از فاجعه زیست محیطی جلوگیری کرد، ۱۳۹۶، دیپلماسی ایرانی

بگی حسینعلی، ۱۳۹۵، سدهای ترکیه ، سوریه و افغانستان بزرگترین چالش زیست محیطی جهت کشور عزیزمان ایران ، همایش بین المللی مخاطرات طبیعی و بحران های زیست محیطی کشور عزیزمان ایران ، راهکارها و چالشها
سدهای ترکیه جهت همسایگان منافع دارد/از آب استفاده سیاسی نمی کنیم، ۱۳۹۶، مهر
عراقچی سید عباس، ۱۳۹۶، ادعای ترکیه در مورد پروژه «گاپ» قانع مان نکرد

محمدی ، عباس ، نگاهی به طرح عظیم GAP در ترکیه و آثار آن بر حوضه دجله و فرات ، سدسازی در ترکیه، بیابان زایی در عراق ، ۱۳۹۵، ماهنامه دنیا سبز- شماره ۴ و ۵

نشست بررسی بحران ­های زیست محیطی در منطقه غرب آسیا ، ۱۳۹۶، مؤسسه آینده پژوهی دنیا اسلام و دفتر مطالعات سیاسی و بین ­المللی وزارت امورخارجه

The Threat of Ilisu Dam and the Failure of the Iraqi Government to Protect Iraqi’s Right to Water، ۲۰۱۵، ICSSI Baghdad

عامل بحران ریزگردها در کشور عزیزمان ایران و بیابان زایی در عراق , پروژه گاپ GAP ترکیه

*ژئوپلتیک یا سیاست جغرافیایی یا جغراسیاست Geopolitics: از «ژئو» به معنای زمین و «پلیتیک» به معنای سیاست تشکیل شده است است.ژئوپلیتیک شاخه ای است از جغرافیای سیاسی و به آن بخش از معرفت بشر اطلاق گردید که به معلومات ناشی از ارتباط بین جغرافیا و سیاست مربوط می شود.

**هورالعظیم:(به معنای تالاب بسیار بزرگ) یا هورالهویزه (به معنای تالاب هویزه) یا تالاب بزرگ هویزه بزرگ ترین تالاب استان خوزستان و یکی از بزرگ ترین تالاب های کشور عزیزمان ایران هست. تالاب در مرز کشور عزیزمان ایران و عراق واقع شده است و حدود یک سوم این تالاب در کشور عزیزمان ایران و دوسوم آن در کشور عراق هست. این تالاب از نظر منابع جانوری و گیاهی بسیار غنی بوده که هم اینک این منابع با نابودی روبه رو است.

گردآوری: گروه خبر سیمرغ
seemorgh.com/news
منبع:ana.ir

واژه های کلیدی: مشکلات زیست محیطی | کشورهای دیگر | ریزگردها | بیابان | ایرانی | خشکسالی | پروژه | منابع | ترکیه | تالاب | ایران