قاتل بنیتا و آتنا را سریع اعدام نکنید

قتل و جنایت و دزدی و آدم ربایی، نشان دهنده یك بحران اجتماعی است؟

قتل و جنایت و دزدی و آدم ربایی، در هفته های اخیر موضوعاتی بوده که نصیب آنهایی شده است که اخبار را دنبال می کردند یا حتی آنها که علاقه ای به ورق زدن صفحه حوادث روزنامه ها نداشته اند ولی در جریان اطلاع رسانی سریع و گسترده اخبار در اینستاگرام، تلگرام، شبکۀ اجتماعی فیس بوک و … قرار گرفتند و هرچه درخواست کردند کمتر بدانند، اتفاقات بیشتری رخ داد و آرامش ذهنی ارزش را به هم ریخت. از آتنا و بنیتا کودکان معصومی که جانشان را از دست دادند گرفته تا سربازهایی که به سوی سربازان دیگر شلیک کردند و حتی خبرهای تکان دهنده قتل کودکان به دست پدر و مادرشان و همسرکشی در شهرهای متفاوت آن هم درست در یک روز.

عبارات مهم : آسیب های اجتماعی – اصول تربیتی
همه این موارد باعث شد موجی از اندوه و تاسف و در عین حال پرسش جهت افراد جامعه به وجود بیاید که دچار بحران اجتماعی شده است ایم یا این فقط یک همزمانی ناگوار و نامبارک هست. این زمزمه ها مطرح می شد که قبلا هم چنین مواردی بوده ولی حالا سرعت گردش اطلاعات به وسیله اینترنت آنها را پررنگ تر جلوه می دهد یا این که نه، واقعا تعدد این خشونت ها زیاد شده. جهت بررسی این مسائل، با کوروش محمدی، رییس انجمن آسیب شناسی اجتماعی کشور عزیزمان ایران گفت وگو کردیم. او اعتقاد است اگر می خواهیم چنین اتفاقاتی را کمتر شاهد باشیم، نباید فقط به صورت هیجانی با آنها برخورد کنیم و بلافاصله پرونده آنها را ببندیم، بلکه مورد نیاز است پرونده اتفاق های اینچنینی باز باشد تا ریشه ها را پیدا کنیم؛ اتفاقی که در موارد خشونت های قبلی نیفتاده، مثل بیجه، مثل خفاش شب؛

قتل های خانوادگی، خشونت های اخیر، كودك آزاری و كودك ربایی، همه این اتفاقات كه به فاصله كمی اتفاق افتاده و به تیتر رسانه ها تبدیل شده، این پرسش را به وجود می آورد كه این موارد به طور اتفاقی همزمان شده است یا نشان دهنده یك بحران اجتماعی است؟

موافق این نیستم كه بگوییم دچار بحران اجتماعی شده است ایم ولی نمی شود این را هم گفت كه همه این موارد اتفاقی هستند، این خشونت ها به ما نشان می دهد كه دچار شرایطی شده است ایم كه جامعه ما از یكسری الگوهای خشونت تبعیت می كند. این الگوهای خشونت باعث شده است قتل های گاهگاهی با تعداد بیشتری و با خشونت بیشتری اعمال شود، به عنوان مثال این را می بینیم كه موارد زیادی از این قتل ها راجع به اعضای خانواده اتفاق افتاده مانند پدری كه فرزند یازده ماهه اش را كشت یا اتفاق افتادن دو مورد قتل همسر و مادرهمسر یا مادری كه چند وقت قبل فرزندانش را كشته بود. بعضی از این موارد حتی فجایع انسانی هستند و نامشان از خشونت فراتر هست، بنابراین در مرحله هشدار هستیم كه الگوهای خشونت در حال تقویت است.

اگر الگوهای خشونت در حال تقویت است چطور به مرحله بحران نرسیده ایم؟

ببینید، هنوز می توانیم بگوییم جامعه ما آرام است و نمی شود گفت دچار بحران جدی شده است ایم، با این كه الگوهای خشونت به وسیله عده ای در حال پیروی هستند ولی این عده هنوز كم هستند و هنوز این اتفاق جهت كل جامعه نیفتاده هست. با این حال باید این التهاب را جدی گرفت چون حتی همین موارد هم می تواند احساس ناامنی را ایجاد كند و به مردم این تصور را بدهد كه همه به جان هم افتاده اند، در حالی كه اینطور به این شدت هم نیست هرچند كه می گویم نباید به سادگی از كنار آن گذشت. ولی آنچه باید به عنوان بحران از آن نام ببریم، در بحث خانواده است.

منظورتان از بحران در خانواده چیست؟

این كه متاسفانه می بینیم خانواده ها از الگوهای اخلاقی و تربیتی تبعیت نمی كنند و فاقد نظر ها و روش های خاصی در حوزه تربیتی هستیم. بنابراین به یك بازیابی مجدد از فضاهای اخلاقی نیاز داریم. در نظام اموزش و تربیت هم الگویی كه آشنا شده است و مبتنی بر نظر های معتبر جهانی باشد نداریم. این در حالی است كه الگوهای سنتی خودمان را از دست داده ایم و در پروسه گذار از سنت به مدرنیته مانده ایم و دچار مشكلات جدی هستیم. نه فضای سنتی را داریم و نه از الگوهای روز بهره می گیریم. اگر همان نگاه سنتی را داشتیم كه با مذهب پیوند محكمی دارد، الان جامعه سالمتر و محكمتری در مواجهه با بحران های اجتماعی از جمله خشونت داشتیم ولی آنها را از دست داده ایم و چیزی هم جایگزینشان نشده بنابراین می بینیم كه به سادگی بیشتری نسبت به گذشته سنتی خودمان، علیه فرزند و همسر و خواهر و برادر دست به خشونت می زنیم.

اما مواردی مانند قتل آتنا و بنیتا یا سربازی كه دیگران را به رگبار بست خشونت خانوادگی نبودند.

اینها هم ریشه در همان دارد كه نظام تربیتی ما به طور كلی ناقص هست، علاوه بر این كه خانواده نمی تواند نقش خودش را به خوبی ایفا كند، آموزش و پرورش هم در انجام این كار ناتوان باقی مانده. هنگامی که افراد با الگوی تربیتی سالم و با نگاهی مبتنی بر مهارت های ارتباطی صحیح تربیت نشوند، نتیجه اش می شود همین كه در مواجهه با هر چالش و مشكل روزانه دست به خشونت بزنند. نظام اموزش و تربیت ما نظام مهارت آموزی نیست، عنوان بنیتا و آتنا و دیگر موارد ناراحت كننده اخیر به این برمی گردد كه قاتلانشان از الگوهای تربیتی خانوادگی و اجتماعی غیرسالم بهره برده اند. بنابراین همانطور كه گفتم باید بازتعریفی در اصول تربیتی داشته باشیم و ضمن این كه از اصول سنتی و مذهبی بهره می گیریم، از دانش روز دنیا در مهارت آموزی به افراد جامعه هم بهره مند شویم كه بحران های روانی و اجتماعی كمتری را شاهد باشیم. در كنار این کارها بلندمدت، باید جهت التیام روحیه اجتماعی كه اتفاقات اخیر باعث شده است احساس ناامنی كنند هم كارهایی در كوتاه مدت و میان مدت انجام شود.

برای كاهش این احساس ناامنی باید چه كار كرد؟ مخصوصا بعد از قتل آتنا و بنیتا موج زیادی از نگرانی و اضطراب خانواده ها را در بر گرفت.

یكی از مهمترین كارهایی كه می شد انجام داد این بود كه صداوسیما در این زمینه وارد شود ولی صداوسیما ارتباطش با بدنه جامعه قطع است و نه تنها در این موارد بلكه در موارد قبلی هم نشان داده كه نتوانسته نقش موثری در سلامت روان جامعه داشته باشد. حتی می توانم بگویم صداوسیمای ما خودش در این زمینه مقصر است چون نتوانسته نیازسنجی صحیحی داشته باشد و با تولید برنامه های كم مخاطب، آنها را به فیلم ها و سرالد های ماهواره ای رخ داده كه با آموزه های اجتماعی و فرهنگی ما مغایر هستند در نتیجه افراد را در تناقض ها و تعارض های گوناگونی قرار می دهد كه نتیجه آن آسیب های اجتماعی می شود. صداوسیمای ما صرفا اقتصادمحور شده است و در این صورت نمی تواند به نیازهای مخاطبین پاسخ دهد یا حتی در موارد مهم كه نیاز است التیام معنوی جهت جامعه به همراه داشته باشد، از واقعیت فرار كرده، آن را كتمان می كند و اعتماد مخاطب را از خودش سلب كرده و در مرحله بعد نمی تواند كارایی مورد نیاز را جهت اصلاح روحیه اجتماعی و احساس امنیت و همبستگی و همچنین آموزش های مهم در مواجهه با موارد مشابه داشته باشد.

در عین حال می بینیم كه با وجود سكوت صداوسیما، سایر رسانه ها این اخبار را پوشش می دهند، عده ای می گویند این تعداد زیاد خبر ناگوار به علت این است كه این اتفاق ها زیاد شده است و عده دیگری می گویند به علت سرعت و گسترش اطلاع رسانی است كه زیاد در جریان اخبار حوادث قرار می گیریم. نظر شما در این مورد چیست؟

هر دوی این موارد می تواند باشد، هم این كه سرعت اطلاع رسانی گسترش پیدا كرده هم این كه این خشونت ورزی ها شدت گرفته، ولی مساله اینجاست كه جامعه ما احساسی و گذرا با این موارد برخورد می كند و بعد به زودی از كنار آنها می گذریم. اتفاق پلاسكو الان كجاست؟ كجای جامعه ما قرار دارد؟ قطار سمنان، اتفاق اراك، معدن چی ها، فهرج كرمان، اینها كجای جامعه یا حتی تصمیم گیری های مسئولان قرار دارد؟ ضمن این كه برخورد قاطع قضایی با این موارد انجام می شود، این موارد باید پرونده ارزش روی میز كارشناس ها و مسئولان باز باشد و خروجی بررسی آنها را ببینیم. اینها هر كدام موارد جامعه شناسی هستند كه در عین حال كه ترساندن هستند، فرصتی جهت پیشگیری از وقوع موارد مشابه به شمار می روند.

سوال دیگری كه مطرح می شود این است كه آیا اخبار قتل و حوادث و تجاوز اینقدر مورد استقبال مخاطبان رسانه ها قرار می گیرد، می بینیم كه در حالی كه مردم از چنین اتفاقاتی ابراز انزجار می كنند، پركلیك ترین مطالب به حوادث اختصاص دارد و در شبكه های اجتماعی هم مدام این اخبار دست به دست می شود و با هیجان آن را جهت همدیگر تعریف می كنند.

اینها به دلایل مختلفی برمی گردد؛ یكی از این دلایل این است كه سطح دانش و آگاهی در جامعه پایین است و افراد نمی دانند در مواجهه با هر اتفاقی باید چه رویكردی داشته باشند، دچار هیجانات آنی می شوند و می خواهند آن اتفاق را حتی به شنیع ترین شكل ممكن جهت دیگران بیان كنند، در حالی كه دانستن هر خبری مناسب هر سن و گروه اجتماعی نیست، راجع به قتل آتنا و بنیتا هم دیدیم بعضی خانواده ها به جای این كه خانواده ها خودشان مطلع شوند و اخبار را دنبال كنند، این مباحث را به سطح خانواده كشانده و در بین كودك و نوجوانشان بدون دانستن ابعاد روانی و اجتماعی آن مطرح می كردند. علت دیگر این است كه به قدری خوش حالی و نشاط وجود ندارد كه مردم از هر خبری جهت گرفتن هیجان حتی هیجان كاذب استقبال می كنند و در عین حال به همان علت كه اشاره كردم صداوسیما شفافیت، سرعت و صراحت مورد نیاز را ندارد، به هر خبری از هر منبعی كه برسد استناد می كنند و مدام تشنه دانستن راجع به ابعاد بیشتری از ماجرا هستند كه گمان می كنند در حال پنهان شدن از آنهاست و خودشان باید آن را كشف كنند. درواقع هنگامی که مسئولین و رسانه ها شفافیت و صداقت را در پیش بگیرند و به جای انعكاس صرف اخبار، به ابعاد متفاوت آن هم پرداخته شود، خواهیم توانست در عین حال كه اخباری را به اطلاع مردم می رسانیم، آموزش پیشگیری از بروز آن اتفاق ها را هم به آنها بدهیم. من با كتمان كردن اخبار حوادث مخالفم ولی به نظرم این شیوه بازنمایی اخبار حوادث هم درست نیست چون نمی تواند آموزنده باشد و تنها دلواپس كننده است و حتی می تواند افرادی را كه مستعد ارتكاب چنین جرایمی هستند تحریك كند.

به عنوان رییس انجمن آسیب شناسی اجتماعی فكر می كنید با شروع كار دولت جدید، جهت پیشگیری و كاهش این نوع خشونت ها چه كارهایی باید در اولویت باشد؟

به این علت كه بخشی از این حوادث ناشی از عدم سلامت روانی افراد هست، من پیشنهاد می كنم پایشی جهت بررسی اختلالات روان به طور جدی در نظر گرفته شود و نهادهایی مثل وزارت بهداشت همانطور كه بر سلامت جسمی افراد تاكید و تمركز می كنند، ارزیابی كنند كه چه مقدار افراد دچار اختلالات و بیماری های روان هستند كه مورد نیاز است مورد مشاوره های رایگان یا ارزان قیمت قرار بگیرند. از طرف دیگر توصیه ای كه به دستگاه قضایی و نهادهای پژوهشی دارم این است كه خیلی هیجانی با اشخاصی مانند قاتل آتنا و بنیتا و سایر موارد اینچنینی برخورد نكنند، سریع به اعدام آنها فكر نكنند، روی عوامل فردی و اجتماعی چنین اتفاقاتی كه افتاده با حضور كارشناسان اجتماعی و روانشناسان بررسی كنند و ریشه ها را پیدا كنند نه این كه صرفا به از بین بردن فیزیكی تمركز شود. این همان اتفاقی است كه راجع به خفاش شب هم افتاد، جهت پاسخ دادن به هیجانات اجتماعی سریعا اعدام شد و ریشه ها و عوامل این اتفاق نادیده گرفته شد در حالی كه با گفت وگو با او می توانستیم علت های اتفاقات مشابه را دریابیم و مانع بروز موارد مشابه شویم. توصیه دیگری كه به دولت دوازدهم دارم این است كه مباحث اجتماعی را در كنار حوزه های اقتصادی و سیاسی به صورت پررنگ دنبال كنند.

گردآوری: گروه خبر سیمرغ
seemorgh.com/news
منبع: سلامت نیوز

قاتل بنیتا و آتنا را سریع اعدام نکنید

واژه های کلیدی: آسیب های اجتماعی | اصول تربیتی | خانواده | رسانه ها | خشونت | حوادث | اخبار | خبر