شایعه کشف مومیایی رضا شاه تا کی باید در ابهام بماند؟

رضا شاه تنها جسد مومیایی شده است است که در کشور عزیزمان ایران به خاک سپرده شده

همه چیز از انتشار یک خبر در اینترنت شروع شد؛ خبری که هر چند هنوز به صورت رسمی و علمی تائید نشده است ولی زمزمه ی آن حتی به عنوان یک خبرِ درِگوشی هم بخشی از تاریخ کشور را می تواند تحت تاثر قرار دهد: «احتمال کشف جسد مومیایی منسوب به رضا شاه در صحن حرم حضرت عبدالعظیم (ع)»

عبارات مهم : میراث فرهنگی – باستان شناسی
رضا خان مؤسس سلسله پهلوی سال ۱۳۲۳ در دوران تبعید در ژوهانسبورگ از دنیا می رود، ولی به علت وجود مشکلاتی مانند جنگ و نبود کِشتی، به ناچار پیکرش جهت مدتی در ژوهانسبورگ می ماند و حتی قرار می شود جهت حفظ جنازه تا وقت بازگرداندن به ایران، آْن را مومیایی کنند.

جسد مومیایی رضاشاه چهار سال بعد، به کشور عزیزمان ایران انتقال یافته و در مجاورت حرم حضرت عبدالعظیم (ع)، – بخش غربی امروز آستانه- دفن و حتی جهت اومقبره ای هم ساخته می شود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، صادق خلخالی – حاکم شرع دادگاه های انقلاب در دوران بعد از انقلاب اسلامی- در اردیبهشت ماه ۱۳۵۹ آن را تخریب می کند.

اما او در خاطرات خود نیز می نویسد که با وجود تخریب کامل مقبره، هیچ جسدی از وی پیدا نکرده است. البته او در خاطرات خود احتمال انتقال پیکر او به یکی از کشورهای اروپایی به وسیله محمدرضا پهلوی به صورت مخفیانه در دی ماه ۱۳۵۷ را نیز مطرح می کند.

بریده ای از روزنامه که بعد از انقلاب در مورد تخریب مقبره رضا پهلوی نوشته بود

شایعه کشف مومیایی رضا شاه تا کی باید در ابهام بماند؟

این در حالی است که در دو روز گذشته و منتشر شدن خبری مبنی بر کشف یک جسد مومیایی منتسب به رضاشاه، آن هم درست در نقطه ای که قبل از انقلاب به عنوان محل دفن رضاشاه مشخص و حتی روی آن مقبره ای ساخته شده است بوده و با این نشانه که رضا شاه تنها جسد مومیایی شده است است که در کشور عزیزمان ایران به خاک سپرده شده، اظهارنظرها و نگاه ها به سمت درست یا شایعه بودن این خبر می رود.

خبری که تنها رد کننده ی قاطع آن، روابط عمومی آستان حضرت عبدالعظیم (ع) هست، به حدی که در گفت وگو با ایسنا حتی جسد کشف شده است را نه یک مومیایی، که باقی مانده از یک جسد معمولی می داند که البته صورت مشخصی هم ندارد. این حرف یعنی صورت مساله به خودی خود پاک شده است هست. البته که این ادعا، احتمال صحت دارد.

اما هچنان جالب است که مسئولان میراث فرهنگی در تماس های فراوان خبرنگاران، مهر سکوت به لب زده اند و حتی ترجیح می دهند تلفن های خود را پاسخگو نباشند. گفته می شود رییس شرکت خواسته که هیچ یک از مسؤولان و کارشناسان این شرکت فعلا در این باره با هیچ رسانه ای صحبت نکنند.

از سوی دیگر، افرادی که تا این لحظه خبر را رد نکرده و حتا احتمال واقعی بودن آن را در صورت بررسی های نهایی می دهند، نخست حسن خلیل آبادی، مدیر کمیته میراث فرهنگی شورای شهر پایتخت کشور عزیزمان ایران است که بر خلاف صحبت های مسئولان روابط عمومی آستان حضرت عبدالعظیم، سوم اردیبهشت گفت: «این جنازه مومیایی شده است در پی حفاری در قسمت غربی صحن شاه عبدالعظیم حسنی پیدا شده است هست. حفاری به علت کشف شدن این جنازه مومیایی متوقف شده است تا مسولان مرتبط بتوانند بررسی دقیق تری داشته باشند، بعضی احتمال می دهند که جنازه متعلق به پهلوی اول باشد که به صورت مومیایی شده است به پایتخت کشور عزیزمان ایران آورده شده است و در حرم عبد العظیم حسنی دفن شده است است.»

مهدی حجت، رییس ایکوموس کشور عزیزمان ایران دومین نفر هست. هر چند او صحبتی در تایید یا رد این اتفاق نمی کند، ولی روز گذشته در گفت وگو با سایتی به نام چمدان، می گوید: «در صورتی که جنازه کشف شده است در حرم شاه عبدالعظیم مومیایی باشد، باید گروهی از باستان شناسان روانه شوند و قدمت آن را تشخیص دهند. اگر یک جسد مومیایی کشف شده، مسئولان حرم شاه عبدالعظیم وظیفه دارند شرکت میراث فرهنگی را مطلع کنند. شرکت هم به پژوهشگاه اطلاع می دهد و آنها یک تیم باستان شناسی از پژوهشکده باستان شناسی جهت تحقیقات زیاد روانه می کنند. حتی حق ندارند جنازه را جابه جا کنند.»

صحبت های ضد و نقیض راجع به بودن یا نبودن یک جسد مومیایی شده است در حالی مطرح می شوند که انگار هیچ نهاد یا دستگاه متولی مانند میراث فرهنگی یا شورای شهر پایتخت کشور عزیزمان ایران وظیفه ی پیگیری این اتفاق را تا آخر رسیدن به یک نتیجه مشخص بر عهده نمی گیرند.

از سوی دیگر خبرهای انتشار یافته در این زمینه در رسانه ها و فضاهای مجازی در حالی دست به دست می چرخند که هیچ کس حتی در وهله ی اول درخواست یک اظهار نظر جدی و انجام مطالعات علمی روی جنازه طبیعی یا مومیایی کشف شده است را نمی دهند.

برخی رسانه ها و حتی کانال های اجتماعی در اینترنت پا را فراتر گذاشته اند و منتشر شدن یکی دو تصویر اعلام کرده اند، پیکر مومیایی منسوب به رضا پهلوی است که در وقت کشف در آستان حضرت عبدالعظیم گرفته اند.

تصویری که ادعا می شود متعلق به جنازه مومیایی پیدا شده است در حرم حضرت عبدالعظیم است

با شرایط و روندی که پیش می‌رود، بعید است که افکار عمومی، چیزی غیر از تعلق جسد یادشده به شاه پهلوی را باور کنند.

بررسی جسدی که احتمالا مومیایی شده است باشد، نیز قطعا پرسشها خاص خود را دارد، احمد شجاعی، رییس شرکت پزشکی قانونی کشور راجع به نحوه ی شناسایی اجساد مومیایی شده است از سوی پزشکی قانونی نیز به ایسنا این طور پاسخ می دهد: احتمال شناسایی اجساد مومیایی شده است از سوی پزشکی قانونی وجود دارد ولی امکان آن به شکل ۱۰۰ درصدی نیست.

وی با بیان اینکه شناسایی اجساد مومیایی شده است و به خاص تعیین هویت آنها امری سخت و زمانبر هست، ادامه می دهد: جهت شناسایی یک جسد مومیایی شده است ابتدا باید بافت استخوان ها و بافت بدن بررسی شده است و در صورتی که سالم باشد DNA را از آن استخراج کرده و تحت آزمایش قرار داد.

رییس شرکت پزشکی قانونی کشور با بیان اینکه فرآیند مومیایی کردن افراد بافت بدن را به طور کلی عوض کردن می دهد، اظهار می کند: همین امر باعث پیچیدگی هایی در فرآیند تشخیص مومیایی بودن یک جسد می شود. از طریق اخذ آزمایش DNA از بستگان جسد مومیایی شده است نیز می توان فرآیند تشخیص هویت را سریعتر انجام داد.

کدام نهاد متولی باید وظیفه بررسی جسد مومیایی را بر عهده بگیرد؟

البته مسئولانی از شرکت میراث فرهنگی مانند محمدرضا کارگر، مدیر اداره کل موزه ها و روح الله شیرازی، رییس پژوهشکده باستان شناسی، حضورشان در این مساله و در قامت پست اداری بر عهده گرفته شده است را غیر منطقی می دانند.

کارگر می گوید: در شرایطی اداره کل موزه ها می تواند در این زمینه وارد شود که جسم پیدا شده است یک شیء موزه ای باشد و با طی کردن همه مراحل کشف یک اثر تاریخی، آن در اختیار اداره کل موزه ها قرار گیرد. او پاسخ صریح در این زمینه را بر عهده اداره کل میراث فرهنگی استان پایتخت کشور عزیزمان ایران می داند.

شیرازی، رییس پژوهشکده باستان شناسی نیز روند اولیه بررسی جسد پیدا شده است را بر عهده یگان حفاظت شرکت میراث فرهنگی می داند. وی نیز به می گوید: در صورتی که یک شیء یا محوطه ی تاریخی در معرض خطر باشد یا نیاز به مطالعه و بررسی آن باشد، با خواست پژوهشگاه میراث فرهنگی، این پژوهشکده جهت مطالعه وارد می شود.

او تاکید می کند: در حال حاضر و جهت انجام هر نوع کارهای مطالعاتی حتی گرفتن DNA، باید پژوهشکده حفاظت و مرمت پژوهشگاه شرکت میراث فرهنگی وارد شود.

در این شرایط و با توجه به صحبت هایی که هر لحظه در اینترنت به تعداد آن ها افزوده می شود، ولی همچنان هیچ مسئولی پاسخگوی آن ها نیست تا شبهه ها از بین بروند. نیاز هر چه زیاد مشاهده و معاینه ی باقی مانده ی جنازه ی به دست آمده در طرح توسعه ی حرم حضرت عبدالعظیم یا جسدی که گفته می شود به صورت مومیایی به دست آمده است تا نه تنها وجه تاریخی آن با تکیه بر اسناد تاریخی مورد بررسی قرار گیرد، بلکه از سوی دیگر بررسی های دقیق ژنتیکی نیز روی آن انجام شود.

در کنار وجوه شرعی و فرهنگی ایجاد شده است در این شرایط و البته امکان دفن جسد به دست آمده به عنوان جسد یک فرد که در قبرستان مسلمانان به دست آمده هست، قطعا وجه سیاسی مساله نیز حایز اهمیت هست، آن هم به واسطه ی انتساب این جسد به شاه پهلوی. بنابراین اکنون جای خالی لزوم اظهار نظر مسئولان این حوزه نیز به چشم می خورد.

درست مانند درصد زیادی از مطالبی که در یکی دو روز گذشته در اینترنت انتشار یافته اند و به جای پرداختن به ابعاد تاریخی و دوره ی تاریخی مورد نظر، زیاد رویکرد سیاسی در پیش گرفته اند.

با این شرایط، حتا اگر آن چه که یافته شده است جسد رضاشاه پهلوی نباشد یا حتا جسدی مومیایی شده است نباشد، با شرایط و روندی که پیش می رود، بعید است که افکار عمومی، چیزی غیر از تعلق جسد یادشده به شاه پهلوی را باور کنند.

گردآوری: گروه خبر سیمرغ
seemorgh.com/news
منبع: isna.ir

واژه های کلیدی: میراث فرهنگی | باستان شناسی | محمدرضا پهلوی | میراث فرهنگی | رضا پهلوی | انقلاب | مومیایی | مسئولان | ایران | تاریخی

شایعه کشف مومیایی رضا شاه تا کی باید در ابهام بماند؟