نحوه شکل گیری زمین

نحوه شکل گیری زمین

عبارات مهم : منظومه شمسی – فاصله گرفتن

در روزهای زیبای بهاری، هنگامی که سفر می کنیم و پا به بزرگراه هایی می گذاریم که از میان کوه های سر به فلک کشیده می گذرند، طبقات رسوبی روی هم انباشته و پیچ و تاب خورده در لابلای کوه ها و دره ها، جهت هر بیننده ای شگفت انگیز است و حس کنجکاوی اش را غلغلک می دهد.

نحوه شکل گیری زمین

کوه هایی که در ۴٫۵ میلیارد سال از عمر زمین در آن به وجود آمده اند و دریاهایی که از میان رفته اند

زمین، منزل زیبای ما و یگانه گهواره آشنا شده است در عالم جهت حفاظت از حیات، روزهای پر ماجرایی را پشت سرگذاشته هست. چه کوه هایی که در ۴٫۵ میلیارد سال از عمر زمین در این سیاره به وجود آمده اند و چه دریاها که از میان رفته اند. بیایید یک بار قصه این منزل را با هم مرور کنیم. منزل ای که در ادوار گوناگون میزبان موجودات زنده مختلفی بوده و قاره های متنوعی را به خود دیده هست. منزل ای که اکنون به ما ارث رسیده است و تمام منابع خود را به رایگان در اختیار ما گذاشته، ولی دریغا که بشر نادانسته با تصمیم ها و سیاست ورزی های نابخردانه روزبه روز در تخریبش می کوشد. آنچه در ادامه می خوانید داستان پرماجرای منزل ما در این عالم بی انتهاست.

منظومه شمسی | فاصله گرفتن | استرالیا | اقیانوس | خورشید | اقیانوس | سیاره | ستاره | میلیون | خورشید

شکل گیری زمین

داستان از حدود ۴٫۶ میلیارد سال پیش شروع می شود؛ زمانی که منظومه شمسی را ابری از غبار و گازی فرا گرفته بود که امروز آن را با عنوان سحابی خورشیدی می شناسیم. بعد از آن نیروی گرانش به مرور وقت باعث شکل گیری و گردش خورشید در مرکز این سحابی شد و بعد از شکل گیری ستاره ای به نام خورشید، اجرام بزرگ تر شروع به شکل گیری و گردش به دور این ستاره کردند. سپس بادهای خورشیدی این اجرام را از خورشید دور کرد و اجرام حاوی عنصرهای سبک تر مثل هیدروژن و هلیوم به دوردست های منظومه شمسی هدایت شدند.

اجرام سنگی نزدیک تر به خورشید باقی ماندند و سیاره های خاکی را شکل دادند که زمین یکی از آنهاست. سیاره های عطارد، ناهید، زمین و مریخ در فاصله ای نزدیک تر شروع به گردش به دور ستاره مادری خود کردند و سیاره های مشتری، زحل، اورانوس و نپتون جایی دورتر از خورشید به گردش در آمدند. در این میان آنچه زمین را از سایر سیاره های منظومه شمسی متفاوت کرد، قرار گرفتن این سیاره خاکی در کمربند حیات منظومه شمسی بود. کمربند حیات جایی در فاصله مناسب از خورشید است که آب به صورت مایع امکان جاری شدن روی سطح سیاره را پیدا می کند. علاوه بر جایگاه مناسب زمین در منظومه شمسی، جو متعادل این سیاره و وجود اکسیژن کافی، شرایط را جهت حیات انسان در کنار تنوع زیستی آماده کرد.

نحوه شکل گیری زمین

اجرام سنگی نزدیک به خورشید باقی ماندند و سیاره های خاکی را شکل دادند، زمین یکی از آنهاست

سرانجام کره زمین حدود ۴٫۵ میلیارد سال پیش و بعد از شکل گیری منظومه ای اطراف ستاره خورشید شکل گرفت. به گفته محققان قمری که اکنون به دور زمین می چرخد نیز حدود ۴٫۴۵ میلیارد سال پیش با برخورد یک سیاره عظیم به سیاره ما شکل گرفت، این مناسبت زمانی رخ داد که زمین بسیار گرم بود و زیر پوسته خود مواد داغ و سوزان قرمز رنگ داشت.

منظومه شمسی | فاصله گرفتن | استرالیا | اقیانوس | خورشید | اقیانوس | سیاره | ستاره | میلیون | خورشید

در مراحل بعد به نظر می رسد فوران های حاصل از فعالیت کوه های آتشفشانی این کره خاکی، به مرور جو اطراف زمین را غلیظ کرده هست. ولی آن وقت جو زمین سرشار از گازهای سمی جهت تنفس انسان، حیوانات و گیاه های بوده است و اکسیژن به میزان امروز در آن وجود نداشته هست. با گذشت حدود ۵۰۰ میلیون سال، زمین به مرور شروع به سرد شدن کرد و پوسته جامد روی آن شکل گرفت. آب مایع به مرور روی سطح جاری شد تا زمین گهواره حیات شود.

یک قاره، یک اقیانوس

در تاریخ تکامل سیاره زمین، خشکی ها و آب های زمین شکل های مختلفی به خود گرفته و قاره های متفاوتی به وجود آمده و از بین رفته هست. تا حدود ۳۰۰ میلیون سال پیش، خبری از هفت قاره با تمدن های متفاوت روی زمین نبود. آن وقت کره زمین از قاره ای بزرگ به نام پانگه آ (Pangaea) که همه خشکی های زمین را در بر گرفته بود و اقیانوسی به نام پانتالاسا (Panthalassa) تشکیل شده است بود. بعد از ۵۰ میلیون سال این قاره بزرگ شروع به شکستن کرد. مناطقی که اکنون به نام های آفریقا، آمریکای جنوبی، جنوبگان، هند و استرالیا می شناسیم، بر اثر شکاف از قاره وسیع اوراسیا جدا شدند. بعد از آن نیز آمریکای شمالی از اوراسیا جدا شد و اقیانوس میان آنها فاصله انداخت. تصور کنید اگر زمین شبیه میلیون ها سال پیش باقی می ماند، شما می توانستید همه مسیر استرالیا تا آلاسکا را بی وقفه با دوچرخه رکاب بزنید یا از جنوب شیلی به آسانی تا اسکاندیناوی رانندگی کنید! ولی تصوری که ما از قاره های زمین داریم تقریبا از ۲۵۰ میلیون سال پیش شروع به شکل گیری کرده است.

نحوه شکل گیری زمین

تصوری که ما از قاره های زمین داریم تقریبا از ۲۵۰ میلیون سال پیش شروع به شکل گیری کرده است

گرچه میلیون ها سال پیش زمین خشکی یکپارچه ای داشته هست، شرایط اقلیمی متنوعی در مناطق گوناگون این خشکی وجود داشته هست. جهت مثال قسمت های مرکزی این خشکی که میان رشته کوه ها احاطه شده است بود، آب و هوای خشک و قسمت های کنار اقیانوس آب و هوای گرم و مرطوب داشته هست. احتمالا در آن وقت هم در قسمت هایی از این خشکی که به خط استوای زمین نزدیک بوده هست، آب و هوای استوایی و جنگل های باشکوه حاره ای تظاهر می کرده هست. هنگامی که خشکی های زمین یکپارچه بود، ارگانیسم ها وقت پراکندگی در همه سطح خشکی را داشتند و بعد از تفکیک قاره ها، وقت داشتند در آب و هواهای متفاوت با تنوع ژنتیک متفاوت گسترش پیدا کنند.

این قاره حدود صد میلیون سال به عنوان تنها خشکی زمین وجود داشته و در آن دوره، زیستگاه اجداد پستانداران امروزی بوده هست. بعد از آن خشکسالی وسیعی اتفاق افتاد و با شروع دوران تریاسیک (Triassic) زمین شاهد رشد گروهی از گیاه های آوندی و حیواناتی مثل ماهی ها، کروکودیل ها، پرندگان و انواعی از خزندگان و حشرات بود. جالب است بدانید دایناسورهای اولیه حدود ۲۰ میلیون سال بعد از این دوران به وجود آمدند.

زمین با اشخاص متفاوت در طول تاریخ

قاره های زمین هر لحظه در حال حرکت هستند و ما با حرکت دادن فیلم آنها به جلو و عقب می توانیم شکل قاره ها را در چند میلیون سال قبل و چند میلیون سال بعد شبیه سازی کنیم. علت عوض کردن شکل قاره ها کنار یکدیگر این است که قاره های زمین روی مجموعه ای از صفحه های قاره ای سوار شده است اند و با سرعت های متفاوت حرکت می کنند. سرعت این حرکت و جابه جایی این صفحات به طور میانگین حدود ۳۰ میلی متر در سال است.

قاره های زمین هر لحظه در حال حرکت هستند

امروزه این جابه جایی حتی در کمترین ابعاد با ماهواره ها سنجیده می شود؛ ولی پیش از اختراع این فناوری نیز قاره ها روی زمین نسبت به هم جابه جا می شدند. اکنون محققان با توجه به نحوه حرکت کنونی، تنوع زیستی گذشته و فسیل های مناطق مختلف، شکل قرارگیری آنها گذشته را با دقت خوبی تخمین می زنند. جهت مثال قاره آفریقا و آمریکای جنوبی از نظر تنوع زیستی و شاخصه های جغرافیایی شباهت هایی با یکدیگر دارند که تصور نزدیک بودن آنها به یکدیگر در گذشته را باورپذیر کرده است.

چین خوردگی های زمین در رشته کوه های عظیم که به شکل امروز در قاره های متفاوت قرار گرفته اند، شباهت های زمین شناسی با یکدیگر دارند که شاهدی بر پیوستگی قاره ها در گذشته به شمار می رود. کشف فسیل گیاه های و جانورانی که زیستگاه مهم آنها در آب هست، به عنوان نمونه در مناطق مرکزی کشور عزیزمان ایران نشان از آن دارد که این مناطق روزگاری زیر آب و کناره های اقیانوس قرار گرفته بودند. فسیل گیاه های همسان که در قاره های متفاوت پیدا شده است هست، گواه دیگری بر نحوه شکل گیری قاره ها کنار یکدیگر در گذشته زمین است.

تصویری از قاره های زمین در ۲۵۰ میلیون سال آینده

سفر به آینده قاره ها

حاصل این داستان ۴٫۵ میلیارد ساله، سیاره قشنگی است که اکنون حیات به شکلی که می شناسیم روی آن وجود دارد و به طور حتم در عمر کوتاه انسان سیاره ای با شاخصه های مشابه پیدا نخواهد شد. قاره ها هنوز هم در حال جابه جایی هستند؛ جهت مثال قاره استرالیا به آرامی به طرف آسیا در حرکت و قسمت هایی از شرق آفریقا در حال فاصله گرفتن از بخش های دیگر این قاره هست. در میلیون ها سال آینده پهنه آبی به نام اقیانوس اطلس وجود نخواهد داشت، صفحه های آفریقا و آمریکای شمالی به یکدیگر برخورد می کنند، در حالی که آمریکای جنوبی به جنوبگان نزدیک تر می شود. استرالیا به جنوب شرقی آسیا و چین می رسد و در نهایت اروپا به شمالگان نزدیک تر می شود تا بیش از هر وقت دیگر اقلیمی سردسیر پیدا کند.

نویسنده: سپیده شعرباف

منبع : jamejamonline.ir

واژه های کلیدی: منظومه شمسی | فاصله گرفتن | استرالیا | اقیانوس | خورشید | اقیانوس | سیاره | ستاره | میلیون | خورشید

نحوه شکل گیری زمین