آشنایی با مشهورترین ستارگان آسمان

آشنایی با مشهورترین ستارگان آسمان

عبارات مهم : مشاهده – شکارچی

میلیاردها جرم آسمانی در شب وجود دارند ولی بعضی از آنها آشنا شده است تر از بعضی دیگرند. زیاد این اجرام ستاره ها هستند که نسبت به دیگر اجرام بسیار درخشان تر بوده و جهت چشم غیر مسلح قابل مشاهده می باشند. به همین علت زیاد آنها در طول تاریخ به وسیله بشر مشاهده و مطالعه شده است اند و بیشترشان در فولکلورهای باستانی دارای جایگاه خاصی می باشند. در اینجا لیستی از ستارگانی که در آسمان شب قابل مشاهده و آشنا تر می باشند را می بینند.

آشنایی با مشهورترین ستارگان آسمان

پولاریس که به ستاره ی شمالی معروف است چهل و پنجمین ستاره ی درخشان در آسمان است

ستاره ی قطبی-پولاریس(Polaris)

پولاریس که به ستاره ی شمالی (و همچنین ستاره ی قطبی و گاهی نیز به ستاره ی راهنما) نیز معروف است چهل و پنجمین ستاره ی درخشان در آسمان شب هست. این ستاره بسیار به قطب شمالی آسمان نزدیک است و به همین علت است که جهت قرن ها به عنوان ابزاری در ناوبری در نمیکره ی شمال مورد استفاده قرار گرفته هست. نام علمی این ستاره آلفا Alpha ursaeMinoris است آیا که ستاره ی آلفا در صورت فلکی دب اصغر است.

مشاهده | شکارچی | خورشید | پولاریس | ستارگان | ستاره | آسمان | خورشید

این ستاره بیش از ۴۳۰ سال نوری از زمین فاصله دارد ولی درخشندگی آن به حدی است که از روی زمین به آسانی قابل مشاهده هست. این ستاره علاوه بر اینکه یک ابرغول سفید است در واقع منظومه ای سه تایی مشمول بر یک ستاره ی مهم پولاریس Aa و دو ستاره ی کوچکتر پولاریس Ab و پولاریس B می باشد. این منظومه و دو ستاره ی دیگر که فاصله ی بیشتری دارد با هم یک منظومه ی چند ستاره ای می سازند. پولاریس هر لحظه ستاره ی قطبی نبوده است و علت آن حرکت محور زمین در طول هزاران سال است ولی تا زمانی که محور زمین از ستاره ی قطبی دور شود به عنوان ستاره ی راهنمای ما باقی می ماند.

ستاره پولاریس بسیار به قطب شمالی آسمان نزدیک است

آشنایی با مشهورترین ستارگان آسمان

این ستاره چون یک ستاره ی متغییر دلتا قیفاووسی است -ستارگانی که به صورت شعاعی می تپند و تغییرات آنها در دما و قطر باعث تغییرات در درخشندگی آنها می شود- فاصله ی آن تا خورشید مورد تجدید نظر قرار گرفته هست. مقالات علمی بسیاری پیشنهاد می کنند که ممکن است ۳۰ درصد به منظومه ی شمسی نزدیکتر از مقدار آینده نگری شده است ی پیشین باشد. در نتیجه فاصله ی تخمین زده شده است ی آن از منظومه ی شمسی به حدود ۲۳۸ سال نوری کم کردن می یابد. توجه داشته باشید که هر چه ستارگان به پولاریس نزدیک تر باشند، دایره ی گردش آنها کوچک تر هست. ستارگانی که در لبه های تصویر قرار دارند بزرگترین دایره ها را درست می کنند.

ستاره شباهنگ (Sirius)

این ستاره درخشان ترین ستاره آسمان شب است و در صورت فلکی سگ بزرگ واقع شده است که به ستاره ی سگ نیز معروف هست. Sirius که کلمه ای یونانی است به معنای درخشان یا داغ هست. این ستاره که جهت چشم غیر مسلح روشن ترین ستاره به نظر می رسد در واقع یک منظومه ی دوتایی ستاره ای مشمول بر یک ستاره ی Sirius A و یک ستاره ی کوتوله سفید بی فروغ به نام Sirius B است.

مشاهده | شکارچی | خورشید | پولاریس | ستارگان | ستاره | آسمان | خورشید

ستاره شباهنگ درخشان ترین ستاره آسمان شب است و در صورت فلکی سگ بزرگ واقع شده است است

آشنایی با مشهورترین ستارگان آسمان

دلیل درخشندگی بسیار زیاد این ستاره در آسمان ترکیب درخشندگی و فاصله ی آن است- این ستاره با فاصله ی ۶٫۸ سال نوری یکی از نزدیکترین ستارگان زمین است و در واقع در حال نزدیکتر شدن نیز می باشد. دانشمندان انتظار دارند که تا ۶۰۰۰۰ سال دیگر نیز به نزدیک شدن به زمین ادامه می دهد و بعد از آن دوباره از زمین دور می شود.

در مصر باستان این ستاره نشان دهنده ی نزدیک بودن طغیان رود نیل بود. طلوع شباهنگ جهت یونانیان نشانه ی شروع روزهای گرم تابستانی بود. جهت ساکنان جزایر پلی نزی در نمیکره ی جنوبی به معنای نزدیک شدن زمستان و ستاره ای مهم در ناوبری در اقیانوس آرام بود.

منظومه آلفا قنطورس (Alpha Centauri)

این ستاره که به Rigel Kent و Toliman نیز معروف است درخشان ترین ستاره در صورت فلکی جنوبی قنطورس و سومین ستاره ی درخشان در آسمان هست. این ستاره نزدیک ترین منظومه ی ستاره ای به زمین است که در فاصله ی حدود ۴ سال نوری از ما قرار دارد. آلفا قنطورس مشابه با ستاره قطبی و شباهنگ در واقع یک منظومه ی چند ستاره ای است که مشمول بر آلفا قنطورس ای، بی و پروکسیما قنطورس می باشد.

ستاره آلفا قنطورس نزدیک ترین منظومه ی ستاره ای به زمین است

آلفا قنطورس ای بر اساس طبقه بندی طیفی یک کوتوله ی سفید است که جرمی برابر با ۱۱۰ درصد جرم و روشنایی برابر با ۱۵۱٫۹ درصد خورشید ما دارد. آلفا قنطورس بی یک زیرغول نارنجی با ۹۰٫۷ درصد جرم و ۴۴٫۵ درصد روشنایی خورشید هست. پروکسیما قنطوری کوچکترین ستاره در میان این سه ستاره یک کوتوله ی قرمز است که جرم آن ۰٫۱۲ برابر خورشید است و نزدیکترین ستاره از این منظومه ی ستاره ای به ما است.

رابرت هیو، کاشف انگلیسی نخستین اروپایی بود که نوشته هایی در مورد آلفا قنطورس از او به جا مانده هست. او در کتاب خود به نام Tractatus de Globis در سال ۱۵۹۲ به این ستاره اشاره می کند. در سال ۱۶۸۹ ستاره شناس جین ریچارد وجود یک ستاره دوم در این منظومه را تائید کرد. پروکسیما قنطورس در سال ۱۹۱۵ به وسیله رابرت اینز اسکاتلندی، مدیر رصدخانه ی ژوهانسبورگ، کشف شد. ستاره شناسان در سال ۲۰۱۲ سیاره ای به اندازه ی زمین را در اطراف آلفا قنطورس بی کشف کردند. این سیاره که به آلفا قنطورسی Bb نامگذاری شده است است بسیار به ستاره ی آلفا قنطورس نزدیک است و بنابراین بسیار گرم بوده و امکان پشتیبانی از حیات بر روی آن وجود ندارد.

ستاره ابط الجوزا یا آلفای شکارچی (Betelgeuse)

این ستاره که یک ابرغول قرمز درخشان است حدود ۶۵۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. این ستاره که به آلفا شکارچی نیز معروف است در صورت فلکی شکارچی به آسانی قابل تشخیص هست. نام این ستاره عربی است که به معنی دست شکارچی می باشد. مارگاریتا کاروسکا و همکارانش از مرکز اختر فیزیک هاروارد-استیمسونیان در سال ۱۹۸۵ اکتشاف دو سیاره که به دور این ستاره می گردند را اعلام کردند.

ستاره ابط الجوزا یا آلفای شکارچی یک ابرغول قرمز درخشان است

این ادعا هرگز ثابت نشد ولی احتمال وجود این سیاره ها به صورت یک احتمال جالب باقی مانده هست. آنچه راجع به ی این ستاره جهت ستاره شناسان جالب است این است که زمانی به یک ابرنواختر تبدیل خواهد شد. این واقعه به قدری عظیم است که جهت مردم روی زمین هم قابل مشاهده خواهد بود. گرچه وقت دقیق رخ دادن آن ممکن است نامعلوم باقی بماند.

ستاره بتای شکارچی یا رِجل الجَبّار (Rigel)

این ستاره که به بتای شکارچی معروف است ۷۰۰ تا ۹۰۰ سال نوری از ما فاصله دارد. بتای شکارچی درخشان ترین ستاره در صورت فلکی شکارچی و هفمین ستاره ی درخشان در آسمان شب هست. این ستاره نیز که به نظر می رسد یک ابرغول آبی باشد در واقع یک منظومه ی چند ستاره ای می باشد. ستاره ی بتای شکارچی A یک ابرغول سفید-آبی است که ۲۱ برابر خورشید ما است و همچنین درخشش آن ۱۲۰۰۰۰ برابر درخشش خورشید است.

پای شکارچی بی یک منظومه ی دو ستاره ای است که مشمول بر دو زیرغول سفید-آبی هست. بتای شکارچی B جرمی ۲٫۵ برابر خورشید و بتای شکارچی C جرمی ۱٫۹ برابر خورشید دارد. بتای شکارچی از سال ۱۸۳۱ که ستاره شناس آلمانی به نام F.G.W استرووه آن را اندازه گیری کرد به عنوان سیستمی دوتایی تشخیص داده شده است هست. احتمال وجود یک ستاره ی چهارم بیان شده است است که به نظر می رسد به علت تفسیر نادرست تغییرات ستاره ی مهم باشد. بتای شکارچی A یک ستاره ی جوان است که ۱۰ میلیون سال سن دارد. با توجه به اندازه ی آن به نظر می رسد در آخر عمر آن به ابرنواختر تبدیل شود.

ستاره نسر واقع یا کرکس نشسته (Vega)

نسر واقع که به کرکس نشسته نیز مشهور است ستاره ی آبی درخشان دیگری است که در صورت فلکی بی فروغ شلیاق قرار دارد. این ستاره همراه با دُنب در صورت فلکی ماکیان و کرکس پرنده در صورت فلکی عقاب مثلث تابستانی را در نیم کره ی شمالی تشکیل می دهند. این ستاره درخشان ترین ستاره ی صورت فلکی شلیاق و پنجمین ستاره ی درخشان در آسمان شب و همچنین دومین جسم نوران در نیمکر ه ی شمالی آسمان بعد از ستاره سِماک رامِح(Arcturus) هست. ستاره ی کرکس نشسته یک کوتوله ی سفید است که ۲٫۱ برابر خورشید هست. این ستاره همراه با ستاره ی سِماک رامِح و شباهنگ از درخشان ترین ستارگان در همسایه ی ما به شمار می آیند. این ستاره در فاصله ی ۲۵ سال نوری از زمین قرار گرفته است.

پس از خورشید، کرکس نشسته نخستین ستاره ای بود که تصویربرداری شده است و طیف آن ثبت شد. همچنین یکی از نخستین ستارگانی است که از طریق اندازه گیری اختلاف منظر اندازه گیری شد و به عنوان پایه ای جهت کالیبراسیون مقیاس روشنایی فتومتریک استفاده می شود. تاریخچه ی وسیع مطالعه ی این ستاره باعث شده است تا به عنوان دومین ستاره ی مهم آسمان بعد از خورشید آشنا شود. یک طراحی از برخورد سیاره های سایز کوتوله که احتمالا مسبب تشکیل حلقه ی گرد و خاک به دور ستاره ی کرکس می باشد.

ستاره ی کرکس نشسته بر اساس مشاهداتی که نشان دهنده ی انتشار بیش از حد اشعه ی فروسرخ می باشند، به نظر می رسد دارای یک قرص پیرا-ستاره ای باشد. این گرد و غبار به نظر می رسد نتیجه ی برخورد بین دو جرم در یک دیسک در حال چرخش بوده باشد. به همین علت ستارگانی که به علت قرص پیرا-ستاره ای، پرتو فروسرخ بیش از حد انتظار منتشر می کنند ستارگان مشابه با کرکس نشسته(Vega-like) نامیده می شوند. کرکس نشسته هزاران سال پیش ستاره ی قطبی بوده است و مجددا در حدود سال ۱۳۷۲۷ ستاره ی قطبی خواهد شد.

خوشه ستاره ای پروین (Pleiades)

خوشه ی ستاره ای پروین که به هفت خواهر نیز معروف است و در لیست مسیه، ام ۴۵ نامگذاری شده است است در واقع یک خوشه ی ستاره ای است که در صورت فلکی ثور جای گرفته هست. خوشه ی پروین در فاصله ی ۴۴۴ سال نوری از خورشید ما قرار گرفته است و یکی از نزدیکترین خوشه های ستاره ای به زمین است که جهت چشمان غیر مسلح به آسانی قابل مشاهده هست. اگرچه هفت ستاره ی بزرگ آن به وضوح قابل مشاهده است ولی این خوشه در واقع مشمول بر ۱۰۰۰ ستاره ی تایید شده است و چندین منظومه ی دوتایی تایید نشده است.

خوشه ی ستاره ای پروین که به هفت خواهر نیز معروف است

شعاع هسته ی این خوشه حدود ۸ سال نوری است درحالی که لایه های بیرونی ۴۳ میلیون سال نوری اندازه گرفته شده است هست. این خوشه مشمول بر تعداد بسیار زیادی ستاره ی داغ آبی است در حالی که کوتوله های قهوه ای که جرمشان کسری از جرم خورشید است حدود ۲۵ درصد این خوشه را تشکیل می دهند. سن این خوشه حدود ۷۵ و ۱۵۰ میلیون سال تخمین زده شده است است و به آرامی در حال حرکت در جهت پای صورت فلکی شکارچی می باشد. خوشه ی پروین در فرهنگ های متفاوت از جمله یونان باستان، آسیا و .. معانی متفاوتی دارد.

ستاره قلب العقرب (Antares)

این ستاره که به آلفای عقرب و Antares نیز آشنا می شود یک ابرغول سرخ و یکی از بزرگترین و درخشان ترین ستارگان در آسمان شب هست. Antares که واژه ای یونانی است به معنای رقیب مریخ و به علت قرمز بودن این ستاره به آن داه شده است هست. مکان این ستاره به دائرهالبروج بسیار نزدیک هست. دائرهالبروج مسیر حرکت ظاهری سالانهٔ خورشید نسبت به زمین، بر روی کره سماوی است.

ستاره قلب العقرب یک ابرغول سرخ و یکی از بزرگترین و درخشان ترین ستارگان در آسمان شب است

جرم این ابرغول ۱۷ برابر، قطر آن ۸۵۰ برابر و درخشندگی آن ۱۰۰۰۰ برابر خورشید ما است و به همین علت است که با وجود فاصله ی ۵۵۰ سال نوری از زمین با چشم غیر مسلح قابل دیدن هست. آخرین تخمین ها عمر این ستاره را ۱۲ میلیون سال به دست آورده اند.

جرم ستاره قلب العقرب ابرغول ۱۷ برابر، قطر آن ۸۵۰ برابر و درخشندگی آن ۱۰۰۰۰ برابر خورشید است

قلب العقرب هفتدهمین ستاره ی درخشان آسمان شب و درخشان ترین ستاره در صورت فلکی عقرب است که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده هست. دبران ، قلب الاسد، فم الحوت همراه با قلب العقرب ستارگان سلطنتی پارسی نامیده می شوند. ایرانیان بر این باور بودند که آسمان به چهار منطقه تقسیم می شود و هر منطقه به وسیله یکی از چهار ستاره سلطنتی محافظت می شود.

ستاره ی سهیل یا آلفای شاه تخته (Canopus)

این ستاره که با نام آلفای شاه تخته هم آشنا می شود یک غول سفید است که درخشان ترین ستاره در صورت فلکی جنوبی شاه تخته و دومین ستاره ی درخشان آسمان شب هست. این ستاره در فاصله ی ۳۰۰ سال نوری از زمین قرار گرفته هست. نام Canopus از یکی اسطوره ی یونان باستان گرفته شده است هست. گرچه این ستاره جهت یونانیان و رومیان باستان قابل مشاهده نبود ولی جهت مصریان باستان و مردمان ناواهو، چین و هند و آریایی ها آشنا شده است بود.

در ادبیات ودایی این ستاره نماد عالمی مورد احترام به نام آگاستیا در مذهب هندو است که در ۶ یا ۷ قرن پیش از میلاد می زیسته هست. جهت چینی ها این ستاره با نام ستاره ی مرد کهنسال آشنا می شود و به وسیله ستاره شناسی چینی به نام یی زینگ در سال ۷۲۴ میلادی بر روی نقشه نشان داده شد. این ستاره در قرن هفتم میلادی به وسیله دانشمندان اسلامی به نام سهیل نامگذاری شد. مردمان بدوی نقب و سینا نیز این ستاره را به نام سهیل می شناختند و همراه با ستاره ی پولاریس جهت مسیریابی در شب استفاده می شده است هست. جهت اروپاییان نخستین باری که این ستاره مورد توجه قرار داده شد در سال ۱۵۹۲ و بود که رابرت هیو در کتاب خود مشاهداتش از این ستاره را همراه با آلفا قنطورس و آخرالنهر ثبت کرد.

او اینگونه به این ستارگان اشاره می کند: «سه ستاره از قدر یک وجود دارند که در تمام نقاطی که تا کنون از انگلیس دیده نشده بودند توانستم آنها را رصد کنم. نخستین ستاره از این سه ستاره سهیل نام دارد. دومی در آخر هوا و سومی در پای راست قنطورس قرار دارد.» سفینه های فضایی از این ستاره به علت درخشش زیاد نسبت به ستارگان اطرافش جهت جهت یابی استفاده می کنند.

منبع: bigbangpage.com – universetoday.com

ترجمه: معصومه رحیمی

واژه های کلیدی: مشاهده | شکارچی | خورشید | پولاریس | ستارگان | ستاره | آسمان | خورشید

آشنایی با مشهورترین ستارگان آسمان