وندالیسم یعنی چه؟ چطور می توان با وندالیسم مقابله کرد؟

وندالیسم Vandalisme چیست؟

حتما تا به حال به چشمتان خورده افرادی اسم خود، تبلیغ کالا و خدماتشان، ابیات شعر، دلنوشته، خاطره، فحش و ناسزا، نقاشی و چیزهایی از این قبیل را روی آثار تاریخی و باستانی و اموال عمومی (مثل صندلی اتوبوس، دیواره پله برقی، پل های عابر و…) حک کرده اند! یک حرکت عجیب و ناراحت کننده که نسخه مجازی اش هم، همان به اصطلاح ترول های اینستاگرام، تلگرام، شبکۀ اجتماعی فیس بوک و … انــد که با کامنت های فحش و ناسزا، صفحات اشخاص آشنا شده است را آماج حمله قرار می دهند. دو شکلِ سنتی و مدرن پدیده ای به اسم وندالیسم Vandalisme که امروز می خواهیم زیاد با ابعاد آن آشنا شویم.

عبارات مهم : میراث فرهنگی – آثار باستانی

وندالیسم Vandalisme چیست؟

وندالیسم به معنای تخریب میراث و اموال عمومی است که یک ناهنجاری اجتماعی به حساب می آید و آن را در زمره انحرافات و بزهکاری های جوامع تازه دسته بندی می کنند. وندالیسم تصویر العملی خصمانه و واکنشی کینه توزانه به بعضی از فشارها، تحمیل ها، ناملایمات، اجحاف ها، شکست ها و.. هست. نوعی روحیه بیمارگونه که میل به به تخریب آگاهانه، ارادی و خود خواسته اموال و متعلقات عمومی است. ناسازگاری های حاکم بر روابط فرد و جامعه، تضعیف و فروپاشی اخلاق، تزلزل نهادهای جامعه مثل خانواده و مدرسه در انتقال ارزش های اجتماعی، سلطه شرایط نابهنجار بر جامعه و… می تواند از دلایل شکل گیری وندالیسم باشد.

شدت بروز وندالیسم از خفیف (مانند دیوارنویسی، رنگ پاشی روی تابلوها، پنچر کردن خودروها، خط انداختن خودروهای پارک شده، یادگاری نوشتن روی تنه درخت و آثار تاریخی و…) تا شدید (مانند شکستن شیشه های مغازه ها و غارت آن ها در هرج و مرج ها) بسته به میزانِ این اختلال در افراد، شکل می گیرد. وندال ها یا خرابکاران از قدیم الایام وجود داشته اند ولی کارشناسان معتقدند وندال های کهن چیزی را ویران می کردند که خود نساخته بودند ولی وندال های مدرن چیزی را نابود می کنند که خودشان آن را ساخته اند؛ فرقی ندارد یک ساختمان یا یک قهرمان.

وندالیسم یعنی چه؟ چطور می توان با وندالیسم مقابله کرد؟

وندال ها چه کسانی هستند؟

وندال ها یا تخریب گرها به طبقه یا منطقه خاصی از اجتماع یا منطقه خاصی از شهر تعلق ندارند و تنها در محدوده مشخصی از شهر به خرابکاری نمی پردازند و فرد خرابکار جهت انجام فعالیت نابه هنجار خود، هیچ محدودیت زمانی و مکانی قائل نیست. البته مواردی چون وجود خرده فرهنگ ها و مهاجرنشینی در یک محدوده مشخص از شهر، می تواند از عوامل موثر بر به وجود آمدن پدیده وندالیسم باشد. ضمن این که این پدیده نابهنجار اجتماعی که نوعی هرج و مرج طلبی شهری و ضد رفتارهای شهرنشینی تلقی می شود، زیاد از همه در بین نوجوانان و جوانان دیده می شود. افرادی که با سرخوردگی ها، شکست ها و ناکامی های متفاوت در زمینه های تحصیلی، حرفه ای، مالی، خانوادگی و اجتماعی مواجه بوده و دارای شخصیتی پرخاشگر، بی ثبات، ضداجتماعی، ناآرام، انتقامجو و در عین حال مأیوس اند. جامعه شناس های غربی، وندالیسم را یک بیماری مدرن دانسته اند که به عنوان یک معضل اجتماعی تا نیم قرن پیش اصلا مطرح نبوده و وجود نداشته است.

آمارها در کشور عزیزمان ایران نشان می دهد که ۶۷ درصد از افراد دستگیر شده است وندال در گروه سنّی ۱۰ تا ۲۵ سال قرار دارند که در آن سهم مردان زیاد از زنان است، به طوری که ۷۵ درصد را مردان و ۲۵ درصد را زنان تشکیل می دهند. به لحاظ تحصیلی هم ۴/۳۵ درصد تحصیلات راهنمایی و ۹/۲۲ درصد تحصیلات ابتدایی داشته اند. همچنین موارد وندالیسم در مناطق شهری به مراتب بیش از مناطق روستایی است.

علت وندالیسم چیست؟

تضاد طبقاتی و وندالیسم

افزایش چشمگیر فاصله میان طبقات اجتماع خاستگاه عمده وندالیسم محسوب می شود. اختلاف طبقاتی نوعی حس بی عدالتی و خصومت را به جامعه القا می کند، جوری که افراد، برتری های شهروندی را برنمی تابند. مفاهیمی نظیر تقسیم شهر به بالا و پایین و وجود حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ، از تفاوت در بهره مندی های شهروندی و تسهیلات رفاهی زندگی اجتماعی حکایت می کند و منبعی جهت تولید رفتارهای خصمانه و عصیانگری طبقاتی می شود.

ضعف تربیت اجتماعی

نظام تربیتی هر جامعه از ریشه های دینی، اخلاقی، تاریخی و قانونی آن شکل می گیرد. ضعف این نظام بزرگ ترین نارسایی یک جامعه محسوب می شود. بی ارزش دانستن میراث فرهنگی و اموال و منافع عمومی، بااهمیت ترین آسیب ضعف آموزش مهارت های اجتماعی به آدم های یک جامعه هست. وندالیسم ریشه در ناپختگی فردی، ضعف های فرایند اجتماعی شدن در مرحله عمل و فقدان آموزش و اطلاع رسانی راجع به تاریخ و فرهنگ و محیط دارد.

هیجان های روحی

هیجانات معنوی اعم از خشم و عصبانیت، ناکامی و میل به به خودنمایی، معمولا به تخریب می انجامد. هنگامی که فضای اجتماعی و شرایط عمومی به فرد اجازه ابراز وجود ندهد عقده متراکم، او را به ابراز خود به قیمت صدمه و نابودی اموال عمومی و آثار باستانی سوق می دهد. رها شدن انرژی عقده های سرکوفته خانوادگی و اجتماعی، ناکامی های فردی و جمعی و محرومیت های فرهنگی هم از دیگر هیجاناتی است که به خرابکاری منجر می شود پرخاشگری یکی از سازوکارهای دفاع روانی جهت تسلط بر محیط و کسب آرامش هست. خشم و پرخاش زاده موقعیت های نامطلوب است که در رویارویی با اشیا، خودش را به شکل ویرانگری نشان می دهد.

وندالیسم نوعی اختلال و عقده است که باعث می شود فرد به اموال عمومی آسیب بزند، وندالیسم به شکل های مختلفی وجود دارد که در ادامه با شرح بیشتری به آن اشاره می کنیم

ضعف در اعمال قانونی مجازات

درباره تخریب اموال عمومی قوانینی وضع شده است از جمله ۶ ماه تا سه سال حبس. ولی متاسفانه سخت گیری چندانی در اعمال آن وجود ندارد. به طور کل علل وقوع وندالیسم مجموعه ای در هم تنیده از پرسشها فردی، فرهنگی و اجتماعی است که نبود نظارت و پیگیری قانونی، آن را شدت یافتن می کند.

راه های مقابله با وندالیسم چیست؟

حامد بخشی دکترای جامعه شناسی و مدیرگروه جامعه گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی، در خصوص ماهیت، دلایل، آسیب ها و راهکارهای مقابله با وندالیسم، می گوید: “هر گونه رفتاری که به صورت عامدانه و آگاهانه انجام می شود و به اموال عمومی آسیب می زند، وندالیسم است و طبقه بندی مشخصی ندارد ولی معمولا زمانی که تخریب، ناظر به اشیا و پدیده های فرهنگی باشد، وندالیسم فرهنگی نام می گیرد. بعضی وندالیسم ها از جنس صدمه به اشیا هست، بعضی سروشکل هنری دارد مثل گرافیتی هایی که روی دیوار کشیده می شود و بعضی هم به شکل تخریب های مجازی پای پست های افراد در صفحات شخصی ارزش است.

مهم ترین ریشه ها و آسیب ها

آنومی Anomie یا ناهنجاری اجتماعی، مهم ترین زمینه شکل گیری وندالیسم است. یعنی افرادی که پیوستگی و انسجامی با جامعه ندارند و به هر دلیل، بعد زده شده است اند یا خودشان حس طردشدگی دارند، دلیلی نمی بینند خشم ارزش را روی آثار باستانی و اموال عمومی تخلیه نکنند. دومین علت مهم، خشم افراد از ناکامی هایشان مثل طبقه اجتماعی که به آن تعلق دارند است و علت سوم، نیاز به ابراز وجود و هویت که در این مورد، نشانه مهم تخریب نیست ولی افراد می دانند که کارشان منجر به تخریب می شود مثل دیوارنویسی و گرافیتی. وندالیسم از یک سو باعث هزینه های فیزیکی و مادی جهت احیا و بازسازی آثار و اموال تخریب شده است هست، از دیگرسو به نازیبایی شهر و از بین رفتن آثار تاریخی و باستانی می انجامد و در مرحله بعد، به شیوع رفتارهای وندال منجر می شود. در واقع وقوع هر وندالیسم، واکنش‌ها مشابه دیگری را در این زمینه ترویج می کند.

چاره سازترین راهکارها

اگر افراد وسایل عمومی را تخریب می کنند، به این علت است که دیگر آن را جزو اموال خود نمی دانند، پیوندی با آن حس نمی کنند و جزو هویت و پیوستگی ارزش با اجتماع نیست؛ بنابراین اگر ما پیوند اجتماعی افراد با جامعه را تقویت کنیم، یعنی فرد احساس کند در این جامعه جایگاهی دارد، وندالیسم کنترل خواهد شد. فارغ از این، از منظر نظریه پنجره های شکسته هم می توان به این عنوان نگاه کرد؛ به این معنی که اگر ما محیطی مرتب داشته باشیم، وندالیسم در آن شکل نمی گیرد ولی اگر محیطی صدمه دیده باشد، مثل منزل ای که پنجره هایش شکسته، افراد به شکستن باقی پنجره ها ترغیب می شوند.

این طوری است که از بین بردن سریع وندالیسم و زدودن آن از صورت جامعه، بسیار مهم است. وندالیسم واکنشِ از سرِ خشم و به واسطه ناآگاهی و نداشتن علم کافی جهت ارزش آثار باستانی و اموال عمومی هست. بنابراین زیاد کردن آگاهی عمومی، آموزش و ساختن فرهنگ از طریق خانواده، مدرسه، نهادهای فرهنگی و وسایل ارتباط جمعی می تواند راهکار اولیه و مهم مقابله با این پدیده ضداجتماعی باشد. توجه به پرسشها و پرسشها نوجوانان و جوانان و برطرف نیازهای آنان هم، مرحله بعد مقابله با این پدیده هست. از سوی دیگر رفع تبعیض ها و بی عدالتی ها و در کنارش به وجود آوردن زمینه هایی جهت همکاری مردم در نظارت بر آثار باستانی و اموال عمومی، از دیگر راهکارهای مقابله با این پدیده است.

گردآوری : گروه سلامت گروه تحریریه سایت
seemorgh.com/health
منبع : tasnimnews.com و Irna.ir

واژه های کلیدی: میراث فرهنگی | آثار باستانی | آثار تاریخی | فرهنگ | آموزش | مقابله | تاریخی | سلامت

وندالیسم یعنی چه؟ چطور می توان با وندالیسم مقابله کرد؟